Ben je het zat om het condoom uit de verpakking te halen als het spannend wordt? En elke dag een pilletje slikken is te vermoeiend? Er zijn andere anticonceptiemethoden – een daarvan is het hormoonspiraal. Hier leggen we alles uit wat je erover moet weten.
WAT IS EEN HORMOONSPIRAAL?
Het hormoonspiraal is een klein T-vormig plastic staafje dat in de baarmoeder wordt geplaatst. In de cilinder van het spiraaltje bevindt zich een hormoon dat gedurende drie tot zes jaar in kleine hoeveelheden wordt vrijgegeven. Dit zorgt voor betrouwbare anticonceptie en voorkomt ongewenste zwangerschappen door het slijm in de baarmoederhals dikker te maken en te voorkomen dat het baarmoederslijmvlies zich opbouwt.
VERSCHIL MET HET KOPERSPIRAALTJE
Een spiraaltje is een spiraaltje, toch? Er is een verschil tussen het hormoonspiraal en het koperspiraaltje: hormonen. Het koperspiraaltje en de koperen ketting werken zonder hormonen. De gynaecoloog plaatst ze ook in de baarmoeder. Daar worden gedurende maximaal tien jaar minimale hoeveelheden koper afgegeven. Dit remt de beweeglijkheid van sperma en verstoort de ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies, zodat eicellen zich niet kunnen innestelen.
HOE WERKT HET HORMOONSPIRAAL?
Hoe werkt het hormoonspiraal eigenlijk? Het spiraaltje zit stevig verankerd in de baarmoeder en geeft tot zes jaar lang levonorgestrel, een progestageen, af aan het lichaam. Het hormoon verdikt het baarmoederhalsslijm bij de baarmoederhals. Sperma kan hier niet binnendringen. Mocht er toch één de baarmoeder binnendringen en een eicel bevruchten, dan kan deze zich niet innestelen in het dunne baarmoederslijmvlies.
HOEVEEL HORMONEN GEEFT HET SPIRAALTJE AF?
De hoeveelheid hormonen die het spiraaltje afgeeft, hangt af van hoe lang het is geplaatst:
- Een spiraaltje voor drie jaar bevat 13,5 milligram levonorgestrel – waarvan ongeveer zes microgram dagelijks wordt afgegeven, iets minder tegen het einde.
- Een spiraaltje voor vijf jaar bevat 19,5 milligram levonorgestrel, waarvan dagelijks zeven tot twaalf microgram vrijkomt.
- Een spiraaltje dat 52 milligram van het hormoon bevat, geeft dagelijks ongeveer 14 microgram af en is zes jaar werkzaam.
# BELANGRIJK
De minimumleeftijd voor dit anticonceptiemiddel is 16 jaar. Bij vrouwen zonder kinderen zal de dokter controleren of de baarmoederhals wijd genoeg is.
HOE WORDT HET HORMOONSPIRAAL GEPLAATST?
Het plaatsen van een hormoonspiraal wordt uitgevoerd door een gynaecoloog. Voordat het wordt ingebracht, moet je een zwangerschapstest doen. Soms wordt ook een test op chlamydia aanbevolen. Op de dag van de plaatsing wordt er met behulp van echografie een gynaecologisch onderzoek gedaan om te controleren of je baarmoeder gezond is en alles anatomisch in orde is.
Wist je dat? Het hormoonspiraal kan het beste tijdens je menstruatie worden ingebracht, omdat je baarmoedermond dan een beetje open is, wat het inbrengen vergemakkelijkt.
Als alles in orde blijkt na het gynaecologisch onderzoek, wordt de baarmoederhals nu grondig gedesinfecteerd. Het hormoonspiraal wordt in een dun buisje klaargemaakt en dan voorzichtig via je baarmoederhals in de baarmoeder ingebracht. Daar wordt het losgemaakt, ontvouwt het zich en blijft het in de juiste positie zitten. Dit wordt vaak achteraf gecontroleerd door je gynaecoloog met behulp van een echografie.
Er steken twee dunne controledraadjes vanuit de baarmoederhals in je vagina, die worden gebruikt om later te verwijderen en waarmee je zelf de positie van het spiraaltje kunt controleren. Zodra het spiraaltje met succes is geplaatst, kun je last hebben van lichte krampen of bloedverlies. Maak je echter niet te veel zorgen, want dit is normaal en verdwijnt meestal snel. Om er zeker van te zijn dat het inbrengen goed is gegaan en dat je voldoende bescherming hebt, wordt er na 4 tot 6 weken een controle uitgevoerd.
PLAATSEN VAN HET SPIRAALTJE: IS HET PIJNLIJK?
Helaas wel, want veel vrouwen beschrijven het inbrengen van het spiraaltje als zeer pijnlijk. Deze pijn kan enkele uren of zelfs dagen na het inbrengen aanhouden. Je kunt hiervoor milde pijnstillers voorgeschreven krijgen.
HOE VEILIG IS HET HORMOONSPIRAAL?
De Pearl-Index laat zien hoeveel vrouwen binnen een jaar zwanger zijn geworden terwijl ze een anticonceptiemiddel gebruikten. Het hormoonspiraal heeft een waarde van 0,16 tot 0,2, wat betekent dat maximaal twee op de 1.000 gebruiksters zwanger worden. Hier is een overzicht van andere anticonceptiemethoden:
- Hormoonspiraal: 0,16 – 0,2
- Combinatiepil: 0,1 – 0,9
- Vaginale ring: 0,4 – 0,7
- Anticonceptiepleister: 0,3 – 0,9
- Driemaandelijkse injectie: 0,2 – 0,9
- Hormoonimplantaat: 0,01 – 0,1
- Koperspiraaltje: 0,3 – 0,8
- Koperen ketting: 0,1 – 0,5
- Basale temperatuurmethode: 0,8 – 3
- Kalendermethode: 5 – 9
- Sterilisatie vrouw: 0,1 – 0,3
- Sterilisatie man: 0,1 – 0,15
HORMOONSPIRAAL ALS ANTICONCEPTIEMIDDEL
Wil je het hormoonspiraal gebruiken als anticonceptiemiddel? Dan moet je op de hoogte zijn van zowel de voordelen als de nadelen van het spiraaltje. Hier vind je een praktisch overzicht:
VOORDELEN VAN HET HORMOONSPIRAAL:
- veilig anticonceptiemiddel
- maakt spontane seks mogelijk
- minder blootstelling aan hormonen dan de pil
- onmiddellijke vruchtbaarheid na verwijdering van het spiraaltje
- kan zware menstruatiebloedingen en pijn verminderen
NADELEN EN BIJWERKINGEN VAN HET HORMOONSPIRAAL:
- veranderingen in de cyclus en mogelijk uitblijven van menstruatie
- intense pijn bij het inbrengen en eventueel kort daarna
- beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen
- licht verhoogd risico op infectie van de baarmoeder of de eileiders
- zelden: acne, haaruitval of toename van haargroei
- zelden: verwonding van de baarmoederwand bij het inbrengen
KOSTEN VAN HET HORMOONSPIRAAL: WAAR MOET JE REKENING MEE HOUDEN
Met 300 tot 400 euro is het hormoonspiraal niet het goedkoopste voorbehoedsmiddel. Maar omdat het drie tot zes jaar bescherming biedt, kan het de investering waard zijn.
Helaas moet je het zelf betalen: hoewel het alleen op doktersvoorschrift verkrijgbaar is, worden de kosten van het hormoonspiraal alleen gedekt door de wettelijke ziektekostenverzekering tot 18 jaar – en alleen als er een medische reden is.
VERWIJDEREN VAN HET HORMOONSPIRAAL
Goed nieuws: het verwijderen van het hormoonspiraal is minder pijnlijk dan het plaatsen. Er zit een terugtrekkoordje aan het spiraaltje waarmee de gynaecoloog het gemakkelijk kan verwijderen.
VERWIJDEREN VAN HET HORMOONSPIRAAL: WAT GEBEURT ER IN HET LICHAAM?
Zodra het spiraaltje is verwijderd, worden de hormonen in je lichaam snel afgebroken. In theorie kun je direct zwanger worden. Je moet ongeveer één cyclus wachten, zodat het baarmoederslijmvlies zich eerst normaal kan opbouwen.
VERSTOORT HET HORMOONSPIRAAL DE SEKS?
Nee, het hormoonspiraal stoort meestal niet tijdens de seks, omdat het zich in de baarmoeder bevindt en niet merkbaar is voor de drager of de partner. Tijdens een diepe penetratie kan je partner echter wel de draadjes voelen die uit de baarmoederhals komen, wat sommige mensen vervelend vinden. Deze draadjes zijn normaal gesproken zacht en flexibel, maar kunnen indien nodig door je gynaecoloog worden ingekort zonder de werking van het spiraaltje te beïnvloeden.
Ook bij het gebruik van seksspeeltjes hoef je je geen zorgen te maken. Je kunt dildo’s en vibrators zonder aarzeling gebruiken als je een hormoonspiraal hebt. Seksspeeltjes die de clitoris van buitenaf stimuleren, zoals drukgolfvibrators, kunnen je genot verder vergroten. Het hormoonspiraal beperkt je seksuele vrijheid niet, maar biedt je juist een nieuw niveau van vrijheid en spontaniteit, vooral als je besluit om seks te hebben zonder condoom.
VEELGESTELDE VRAGEN OVER HET HORMOONSPIRAAL
WAT ZIJN DE BIJWERKINGEN VAN HET HORMOONSPIRAAL?
Omdat het hormoonspiraal, zoals de naam al aangeeft, ook hormonen bevat, is er altijd een bepaald risico op bijwerkingen. In het geval van het hormoonspiraal kunnen dit bijvoorbeeld het uitblijven van de menstruatie of een wijziging in de lengte van de cyclus zijn. Huidveranderingen, haaruitval of toegenomen haargroei kunnen optreden. Studies van het Universitair Ziekenhuis Ulm suggereren dat het risico op depressie, angststoornissen of zelfmoordgedachten kan toenemen.
IS EEN HORMOONSPIRAAL BETER DAN DE PIL?
Via het hormoonspiraal komen minder hormonen in de bloedbaan terecht dan bij de pil. Ze werken echter niet alleen plaatselijk – ze kunnen enkele uren na het inbrengen in het bloed worden gedetecteerd. Als je hormonen wilt vermijden, is het spiraaltje geen goede keuze. Gebruik in plaats daarvan alternatieve anticonceptiemiddelen die geen hormonen bevatten. Je kunt kiezen tussen een condoom, femidom, koperspiraaltje of pessarium.
ZWANGER ONDANKS HET HORMOONSPIRAAL: WAT NU?
Ben je ondanks het hormoonspiraal toch zwanger geworden? Laat het spiraaltje dan meteen verwijderen! Voor jou en het kind is het belangrijk dat het spiraaltje zo snel mogelijk wordt verwijderd. Je gynaecoloog zal je adviseren over de volgende stappen.
KUN JE NOG TAMPONS OF MENSTRUATIECUPS GEBRUIKEN ALS JE EEN SPIRAALTJE HEBT?
Ja, je kunt doorgaan met het gebruik van menstruatieproducten zoals menstruatiecups of tampons, zelfs als je een spiraaltje hebt! Menstruatiecups en tampons zitten onder de baarmoederhals, terwijl het spiraaltje daarboven in de baarmoeder wordt geplaatst.
LEIDT HET SPIRAALTJE TOT DEPRESSIE?
Er zijn enkele studies die suggereren dat vrouwen met een hormoonspiraal een verhoogd risico op depressie, angststoornissen en zelfmoordgedachten kunnen hebben. Het verband is nog niet volledig opgehelderd. Mocht je na het plaatsen van het hormoonspiraal lichamelijke of mentale veranderingen opmerken, raadpleeg dan zo snel mogelijk een dokter om dit te bespreken.
IS HET RISICO OP KANKER VERHOOGD DOOR HET SPIRAALTJE?
Het is helaas nog niet helemaal duidelijk of het hormoonspiraal daadwerkelijk kanker kan veroorzaken, omdat de gegevens inconsistent zijn. Een Deense studie uit 2016 toonde een verhoogd risico op borstkanker bij vrouwen met een spiraaltje. Tegelijkertijd vermoeden wetenschappers dat het risico op baarmoederhalskanker wordt verminderd.
VERHOOGT HET SPIRAALTJE HET RISICO OP TROMBOSE?
Nee, in tegenstelling tot de pil leidt het hormoonspiraal niet tot een verhoogd risico op trombose. Studies tonen aan dat het risico bij het gebruik van een levonorgestrel-afgevend spiraaltje vergelijkbaar is met het risico bij vrouwen die geen hormonale anticonceptie gebruiken.
WANNEER KAN IK SEKS HEBBEN NADAT HET SPIRAALTJE IS GEPLAATST?
Zodra het spiraaltje is ingebracht, kun je seks hebben zodra je je daar prettig bij voelt, hoewel je met een paar dingen rekening moet houden. Als het spiraaltje tijdens je menstruatie is geplaatst, ben je meteen beschermd. Als het spiraaltje echter buiten de menstruatieperiode is geplaatst, duurt het ongeveer zeven dagen voordat je volledige anticonceptieve bescherming hebt, dus in die periode worden aanvullende anticonceptiemethoden zoals condooms aanbevolen. Veel vrouwen melden ook dat ze lichte krampen of bloedverlies ervaren in de eerste paar dagen na het plaatsen – maar dit is volkomen normaal. Het is belangrijk om je lichaam de tijd te geven om aan het spiraaltje te wennen en pas weer seks te hebben als deze symptomen zijn verdwenen en je je er klaar voor voelt.
CONCLUSIE: VEILIGE ANTICONCEPTIE MET HORMOONBLOOTSTELLING
Het spiraaltje biedt betrouwbare bescherming. Het belast het lichaam echter met hormonen en kan een extra risico vormen voor vrouwen die gevoelig zijn voor depressie. Je moet met je gynaecoloog bespreken of het voor jou geschikt is.
Bronnen:
- Familienplanung.de – Het hormoonspiraal
- Gynaecologen in het Net – Hormoonspiraal
- Quarks – Het hormoonspiraal als alternatief voor de pil
